Quả mướp Rau ngon, vị thuốc quý

Quả mướp, người Tày gọi là mác hom, tên Thái là co buôn hom. Được dùng làm rau nấu canh, luộc, xào... là món ăn ngon, mát bổ mùa hè và có tác dụngchữa bệnh rất tốt. Toàn quả (vỏ, hạt, xơ mướp già) đều được dùng làm thuốc.

Mướp nấu canh ăn hằng ngày có tác dụng nhuận tràng.

Theo Đông y, quả mướp có vị ngọt, tính bình, nấu canh ăn hằng ngày có tác dụng nhuận tràng và làm dịu đau (chính là do chất nhày chứa với hàm lượng cao trong quả). Quả mướp non ninh với chân giò hoặc móng giò lợn là thuốc tăng tiết sữa và làm máu lưu thông. Quả phơi khô, đốt tồn tính, tán bột, lấy 8 - 16g trộn với tiết vịt trắng và ít rượu, uống vào sáng sớm lúc đói, chữa kinh nguyệt không thông. Đài của quả mướp hương 1 - 2 cái phối hợp với huyết dụ 2 - 3 lá, rễ cỏ tranh 20g, thái nhỏ, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm hai lần trong ngày, chữa băng huyết. Vỏ quả mướp già (chưa thành xơ), hạt gấc, hạt trám, đốt thành than, trộn với mỡ lợn, bôi ngày vài lần chữa mụn nhọt. Hạt mướp già 5 - 10g sao vàng, sắc nước uống chữa đau lưng.

Xơ mướp: được lấy từ quả mướp chín thật già đã khô quắt, có vỏ ngoài nhăn nheo, màu vàng óng, cầm thấy nhẹ tay, đem ngâm vào nước nhiều lần cho tróc dần lớp vỏ ngoài và rữa nát hết lớp thịt còn sót lại ở trong, rửa sạch, rũ hết hạt, phơi khô. Xơ mướp được dùng trong y học cổ truyền với tên thuốc là ty qua lạc, có vị ngọt dịu, tính bình, có tác dụng cầm máu, thông kinh lạc, chống co thắt, thúc sởi, lợi tiểu. Thứ sợi nhỏ kết chặt vào nhau, chất dai, sạch trắng, không còn sót vỏ và hạt là loại tốt. Dược liệu được dùng trong những trường hợp sau:

Chữa trĩ ra máu, rong kinh, băng huyết, kiết lỵ ra máu: xơ mướp đốt tồn tính, tán bột, uống mỗi ngày 4 - 8g chia 2 lần chiêu với nước ấm.

Chữa tắc tia sữa: xơ mướp 1 cái, gai bồ kết 10 cái, hành tươi hoặc phơi khô 1 củ. Tất cả băm nhỏ, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm hai lần trong ngày. Dùng 2 - 3 ngày. Kết hợp xoa nắn vú cho thông tia sữa.

Chữa hen: xơ mướp 20g băm nhỏ, sao; hạt đay quả dài 12g, giã giập, sao. Trộn đều, sắc uống lúc nóng. Ngày hai lần. Dùng 2 - 3 ngày.

DS. Huyền Hoa