Vị thuốc từ cây đậu săng

Cây đậu săng còn gọi là đậu cọc rào, cao từ 1 - 3m. Lá kép mọc so le, có 3 lá chét, nguyên, có lông, mặt trên xanh sẫm, mặt dưới trắng nhạt. Hoa màu vàng hay điểm những đường sọc tía, mọc thành chùm ở nách lá. Quả đậu dẹt, với 2 - 3 vết lõm chạy chéo trên quả. Hạt hình cầu, màu vàng nâu, nâu hay đỏ nhạt, tuỳ thứ. Mùa hoa quả tháng 1 - 3.

Người dân thường trồng đậu săng để làm cây chủ thả cánh kiến đỏ và lấy hạt làm thực phẩm, chăn nuôi gia súc, hoặc trồng làm hàng rào, làm cây tạo bóng, cây phân xanh và cây cải tạo đất. Bộ phận dùng làm thuốc là hạt, rễ, thân, lá.

Lá đậu săng vị thuốc trị nhiều bệnh. Ảnh: TL

Cách bào chế: Hạt: Thu hái khi đã chín khô trêncây; Lá: Dùng tươi hay phơi, sấy khô; Rễ: Đào về rửa sạch, thái mỏng rồi phơi hay sấy khô.

Theo Đông y, đậu săng có vị đắng, tính mát; có tác dụng ấm phế, trợ tỳ, tiêu thực, làm thông huyết mạch. Rễ dùng làm thuốc chữa sốt, giải độc, tiêu thũng và chứng hay đái đêm. Hạt cũng dùng như rễ; còn dùng chữa ho, cảm, nhức mỏi gân cốt. Lá dùng để gây nôn khi bị ngộ độc thuốc trừ sâu, đun nước tắm trị bệnh ngoài da và cũng dùng uống trị lỵ.

Những bài thuốc chữa bệnh từ đậu săng

Trị cảm sốt, mụn nhọt và trẻ em lên sởi ho: 15g rễ đậu săng, sài đất và kim ngân hoa (mỗi vị 10g), sắc nước uống.

Trị các loại ban trái có kèm theo các chứng đầy hơi, chướng bụng, tiêu chảy: Dùng lá đậu săng 100g, lá bạc hà 100g, củ bồ bồ 100g, hoa kinh giới 100g, trần bì lâu năm 100g, lức cây 100g, hương phụ sao 100g, hậu phác sao 100g, củ sả 100g. Các vị hoà chung, tán bột nhuyễn. Mỗi lần uống 1 thìa cà phê, trẻ em nửa liều; ngày uống 2 - 3 lần.

Trị ho, cảm, cổ họng sưng đau: Dùng bột rễ đậu săng, bột rễ xạ can, thêm phèn chua, hoà nước sôi để nguội ngậm không nuốt nước; hoặc dùng hạt đậu săng sao vàng sắc uống.

Giải khát, thanh nhiệt: Rang đậu săng cho vàng rồi nấu nước uống.

Trẻ em sốt, thức đêm khóc (vì mọc răng), viêm nướu: Hái 5 - 7 lá đậu săng (mặt trên đã chuyển màu tím thẫm) rửa sạch, cho vào ½ thìa cà phê muối, giã nhuyễn, vắt lấy nước uống.

Người cao tuổi chảy máu cam, đau nhức răng hàm: Hái 10 lá đậu săng rửa sạch, cho vào 1 muỗng muối, giã nhuyễn, ngậm bã, nuốt nước. Sau 5 phút sẽ có tác dụng.   

  Bác sĩ  Lê Hoài Nam