Tử hà sa (nhau thai người) tiềm ẩn nhiều nguy hại

Đặc biệt theo tin đồn, tử hà sa có tác dụng bổ thận, tráng dương, tăng cường hoạt động tình dục.

Vì tin đồn này mà nhiều người dân tìm cách mua tử hà sa ở các chợ dược liệu, tiệm thuốc Đông y để chữa bệnh hoặc tăng cường “sinh lý” theo ý muốn. Xin có đôi điều bàn về chế phẩm đặc biệt này theo dạng trả lời thắc mắc mà bạn đọc đã hỏi chúng tôi.

Đã có việc sử dụng và công dụng thật sự của nhau thai người như thế nào? Đã có công trình khoa học nào nghiên cứu về tác dụng của nhau thai người hay chưa?

Cách đây khá lâu, đúng là ở ta đã sử dụng thuốc bào chế từ nhau thai. Đó là thuốc bổ Filatov. Thuốc Filatov được bào chế theo phương pháp của bác sĩ Vladimir P. Filatov (người Nga). Theo phương pháp này, khi một tổ chức sống của động vật bị cắt rời khỏi cơ thể (như nhau thai) và được bảo quản trong điều kiện không thuận lợi cho sự sống (đặt ở nhiệt độ thấp 2 - 4⁰C), tổ chức ấy sẽ tìm cách thích nghi với nghịch cảnh bằng cách tiết ra những chất kích thích gọi là biostimulin (kích sinh tố). Nếu đưa biostimulin vào cơ thể người (bằng cách uống hay tiêm) sẽ kích thích các phản ứng sinh học, thúc đẩy các quá trình chuyển hóa thuận lợi, làm tăng sự đề kháng, bồi dưỡng các chức năng sinh lý, chống lại sự xâm nhập của bệnh tật. Thời đó, nhiều bệnh viện phụ sản ở ta đã tận dụng, dùng nhau thai của phụ nữ mới sinh xong bào chế thành thuốc uống và thuốc tiêm Filatov. Điều rất rõ là chế phẩm Filatov từ nhau thai là bộ phận nuôi sống, cung cấp chất dinh dưỡng hỗn hợp cần thiết cho thai nhi, vì vậy, nó chứa các chất bổ dưỡng như: nhiều loại acid amin, các acid béo thiết yếu, nhiều vitamin và chất khoáng… Khi đó, chế phẩm Filatov thường được phối hợp với các dược phẩm khác trong nhãn khoa, phụ khoa và lão khoa để tăng hoạt tính của các thuốc phối hợp nhằm tăng đề kháng với bệnh nhiễm khuẩn, làm mau lành các tổn thương, bảo vệ cơ thể đối với các độc chất… Cho tới nay, bản chất của các biostimulin vẫn chưa được biết đầy đủ và việc sử dụng chế phẩm Filatov cũng “giữa đường gãy gánh”, không có việc sản xuất và sử dụng nữa, vì các giá trị tôn giáo, văn hóa, đạo đức và cả giá trị khoa học nữa. Hiện nay, các chế phẩm được bào chế từ tạng liệu như: nhau thai người, gan thận súc vật… (phương pháp trị liệu này gọi là tạng phủ trị liệu) đã được thế giới khuyến cáo không sử dụng vì không có bằng chứng khoa học cụ thể chứng minh tác dụng một cách rõ ràng mà nguy cơ lây nhiễm bệnh lại rất lớn (như dùng cơ quan tạng phủ từ bò thì bị lây nhiễm bệnh bò điên).

Thế việc sử dụng tử hà sa hiện nay thì như thế nào?

Tử hà sa hiện nay đựợc chế biến từ nhau thai người khô hoặc biến thành bột được dùng hiện nay được xem là một loại thuốc bổ Đông y. Theo y học cổ truyền thì nhau thai có công dụng bổ khí, dưỡng huyết, ích tinh, thường dùng để chữa các chứng bệnh suy nhược, gầy yếu, di tinh, liệt dương, phụ nữ thiếu máu, muộn con, thiếu sữa sau khi sinh nở… Tuy nhiên, cho đến nay chưa có một công trình nghiên cứu khoa học nào chứng minh các công dụng vừa kể, ngoại trừ với chứng suy nhược, nhau thai có thể giúp bổ dưỡng như thịt gà, thịt bò… (do chứa nhiều acid amin của chất đạm). Theo tin đồn, tử hà sa có tác dụng bổ thận, tráng dương, tăng cường hoạt động tình dục. Vì tin đồn đó mà nhiều người dân tìm cách mua tử hà sa ở các chợ dược liệu, tiệm thuốc Đông y (do cơ quan chức năng quản lý không chặt chẽ nên vẫn có nguồn cung cấp nhau tử hà sa lậu từ Trung Quốc sang Việt Nam). Theo chính các thầy thuốc Đông y, việc tìm mua nhau thai để cải thiện tình trạng này là hoàn toàn sai lầm. Để bổ thận, tráng dương, tăng cường “sinh lý”, người bệnh cần được bắt mạch và chuyên gia sẽ kê những vị thuốc phù hợp.

Nhau thai được chào bán tại Q. 5, TP.HCM

Dùng nhau thai người hoặc sản phẩm chế biến từ nhau thai có an toàn hay có thể gặp phải những rủi ro gì?

Tử hà sa bán trên thị trường không có nguồn gốc rõ ràng có nguy cơ rất lớn là mang mầm bệnh. Bởi vì, nhau thai nằm trong một cơ thể sống, mà bất cứ cơ thể sống nào là người cũng có thể nhiễm các bệnh truyền nhiễm do siêu vi, vi khuẩn, ký sinh trùng… Nếu nhau thai không được kiểm tra, chế biến trong điều kiện vô trùng đều có nguy cơ chứa mầm bệnh trong chính nhau thai. Việc dùng nhau thai người, vì vậy, rất nguy hiểm vì có thể bị lây nhiễm các bệnh gây khủng hoảng toàn cầu như HIV, viêm gan B và C... Theo quy định của Bộ Y tế, nhau thai người cần phải được xử lý thật chặt chẽ như là chất thải trong nhóm chất thải y tế lây nhiễm cần đưa đi tiêu hủy. Theo một số thầy thuốc Đông y, có khi nhu cầu sử dụng tử hà sa của thầy thuốc Đông y là có thật, tuy nhiên, họ không dám dùng vì bệnh viêm gan siêu vi và HIV ngày càng tăng, mà chế phẩm bán trôi nổi hiện nay lại không rõ nguồn gốc, không đảm bảo cho sức khỏe người tiêu dùng.

Ngoài bị các bệnh truyền nhiễm do mầm bệnh chứa trong nhau thai, người dùng tử hà sa còn có nguy cơ mắc nhiều bệnh khác do vấn đề bảo quản (nhau thai là môi trường rất tốt phát triển các mầm bệnh lây qua đường tiêu hóa) như tiêu chảy do nhiễm vi khuẩn, siêu vi, ký sinh trùng…

Bộ Y tế khuyến cáo người dân không nên sử dụng nhau thai. Vì vậy, việc mua bán nhau thai cần xem là không hợp pháp. Người tiêu dùng cần nhận thức rằng, dùng nhau thai làm thuốc như điều kiện hiện nay là không an toàn, tìm cách dùng sẽ rất nguy hiểm cho sức khỏe. Thực chất nhau thai không có công dụng như lời đồn và hiện nay đã có nhiều thuốc thay thế cho tác dụng hiệu quả và an toàn hơn nhiều.

PGS.TS. NGUYỄN HỮU ĐỨC