Dạ cẩm trị bệnh đường tiêu hóa

Cây dạ cẩm hay còn gọi là cây loét mồm (Hedyotis capitellata Wall. ex G. Don), họ cà phê (Rubiaceae), từ lâu đã được nhân dân ở một số địa phương vùng núi phía Bắc nước ta sử dụng để chữa các vết loét ở miệng. Bộ phận dùng làm thuốc là toàn cây, nhất là lá và ngọn non.

Về mặt hóa học: trong dạ cẩm có alkaloid, tanin và saponin. Theo y học cổ truyền, dạ cẩm có vị ngọt, hơi đắng, tính bình. Với công năng thanh nhiệt, giải độc, giảm đau, tiêu viêm, lợi tiểu. Trên lâm sàng, dạ cẩm có tác dụng làm giảm các cơn đau và trung hòa được axít trong dạ dày, làm bớt ợ hơi, ợ chua, làm cho vết loét nhanh lành và nhanh chóng hồi phục sức khỏe.

Dạ cẩm được dùng làm thuốc trị các chứng bệnh sau:

Lở loét niêm mạc miệng, lưỡi, viêm loét họng: Lấy lá và ngọn non của cây dạ cẩm, rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước cho uống hoặc lấy dịch bôi vào vết lở loét. Hoặc lấy khoảng 12 - 25g lá dạ cẩm, sắc lấy nước, uống 2 - 3 lần trong ngày, trước bữa ăn. Để dễ uống có thể thêm chút đường kính. Khi uống nên ngậm dịch thuốc vài phút trong miệng để cho thuốc tiếp xúc với vết loét cho nhanh khỏi. Có thể uống 2 - 3 tuần liền, đến khi các triệu chứng thuyên giảm. Hoặc dạ cẩm nấu thành cao lỏng theo tỉ lệ 1:1, hòa thêm chút mật ong, đóng chai, bảo quản trong tủ lạnh, hoặc nơi cao ráo, thoáng mát để uống trong vài ngày và dùng bôi vào các vết lở loét trên môi, lưỡi sẽ giúp nhanh lên da non. Ngoài ra có thể phối hợp dạ cẩm với một số vị thuốc thanh nhiệt giải độc khác như bồ công anh, kim ngân hoa, sài đất mỗi vị 12g để tăng hiệu quả. Sắc uống ngày 1 thang, uống liền 2 - 3 tuần đến khi các triệu chứng thuyên giảm.

Đau dạ dày - tá tràng, ợ chua:

Dùng cao lỏng dạ cẩm thêm mật ong đủ ngọt, với liều tương đương 10 - 25g dạ cẩm trong ngày, chia 2 - 3 lần uống trước bữa ăn, hoặc lúc đau. Uống liền  3 - 4 tuần. Hoặc lấy 5 - 7g cao mềm dạ cẩm hòa với nước sôi để nguội, thêm mật ong đủ ngọt, uống liền 3 - 4 tuần lễ, đến khi các triệu chứng thuyên giảm. Hoặc lấy dạ cẩm rửa sạch, sấy khô, tán  thành bột mịn, sau đó trộn đều với bột cam thảo với tỉ lệ 7: 1, ngày uống 2 - 3 lần, mỗi lần uống 8 - 10g, trước bữa ăn hoặc lúc đau. Uống liền 3 - 4 tuần lễ, đến khi các triệu chứng thuyên giảm. Cũng có thể bào chế dưới dạng cốm dạ cẩm: bột dạ cẩm 7kg, cam thảo 1kg, đường kính 2kg, tá dược vừa đủ. Ngày uống 2 lần trước bữa ăn, người lớn mỗi lần 10 - 15g, trẻ em 5 - 10g, uống 3 - 4 tuần liền đến khi các triệu chứng thuyên giảm. 

   GS.TS.Phạm Xuân Sinh