Dưa hấu - Thanh nhiệt, giải thử

Dưa hấu là loại quả bổ và ngon, dễ ăn, rất thích hợp trong những ngày hè oi bức. Dưa hấu cung cấp cho cơ thể một lượng nước khá lớn cùng nhiều vitamin A, B, C và các nguyên tố vi lượng Ca, Fe, Mg, P... Thịt quả phần bầu trắng, lớp vỏ xanh và hạt dưa hấu đều là những vị thuốc chữa nhiều bệnh, đặc biệt nước ép dưa hấu chữa say nắng nóng rất hiệu quả.
Theo Đông y, dưa hấu có vị ngọt, tính hàn; vào tâm, vị, bàng quang. Vỏ quả có vị ngọt tính mát; vào kinh tâm và vị. Hạt dưa vị ngọt tính bình. Dưa hấu có tác dụng thanh nhiệt giải thử, trừ phiền chỉ khát, lợi thủy. Dùng cho các trường hợp say nắng, say nóng gây sốt nóng mất nước, trạng thái tinh thần kích ứng, miệng khô, họng khát, tiểu ít, đái buốt, đái dắt. Dưa hấu có tác dụng thanh giải nóng nực, lợi niệu. Hạt vị ngọt, tính lạnh; tác dụng hạ nhiệt, lợi tiểu, hạ huyết áp, tăng sinh lực.
Cách dùng dưa hấu làm thuốc:
Giải nắng nóng:
Dưa hấu bổ ra ép lấy nước khoảng 250ml, uống. Dùng cho người bệnh miệng khô nứt, khát nước, trạng thái kích thích thần kinh.
Vỏ quả dưa hấu 20g, lá sen tươi 12g, kim ngân hoa tươi 16g, hoa biển đậu tươi 12g, ty qua bì 12g, trúc diệp tươi 12g. Sắc uống. Trị nóng nực ra mồ hôi nhiều, đầu váng, mắt hoa đau nhức.
Nước ép dưa hấu liều lượng tùy ý, uống rải rác trong ngày. Dùng cho các trường hợp loét miệng, viêm họng.
 Thanh nhiệt, lợi niệu: Dùng cho chứng thấp nhiệt hoàng đản, bụng báng nước, tiểu tiện nóng rát không thông.
Bột tây qua: tây qua, sa nhân, tỏi. Bổ quả dưa ra lấy phần bầu trắng, cho sa nhân, tỏi vào trong, trát đất kín, phơi cho khô, lại sấy khô. Loại bỏ bùn đất, tán nhỏ. Ngày uống 2 - 3 lần, mỗi lần 4g, uống với nước ấm. Trị báng nước.

Dưa hấu giải khát, trừ phiền, là loại quả ngon rất thích hợp trong mùa hè.

Món ăn - bài thuốc có dưa hấu:
Vỏ dưa 40g, mạch nha 20g, ý dĩ 20g nấu thành cháo đặc. Ăn trong ngày, liền 5 - 7 ngày. Thích hợp cho người mùa hè ăn uống kém, tiêu hóa không tốt, đầy bụng, người mệt mỏi.
Nước sắc tỏi, dưa hấu: dưa hấu 1 quả, tỏi 30 - 60g.  Khoét một miếng tạo ra lỗ hổng, cho tỏi đã bóc vỏ vào, đặt miếng dưa vừa khoét cho kín, cho vào nồi đun cách thủy, lấy ra ép lấy nước uống. Dùng cho bệnh nhân xơ gan cổ trướng, viêm thận cấp và mạn.
Tây qua bì thang: dưa hấu (lấy phần vỏ, bỏ ruột đỏ) 60g, diếp cá 30g, rau mướp 30g nấu canh, thêm gia vị ăn. Dùng cho trường hợp viêm tắc mũi dạng viêm khô. Liên tục 3 - 5 ngày.
Nước ép dưa hấu: nước ép dưa hấu (chủ yếu phần cùi) 200ml để sẵn. Chi tử 12g, xích thược 2g, hoàng liên 2g, cam thảo 2g sắc lấy nước, cho nước ép dưa hấu vào, thêm chút ít đường phèn khuấy tan, uống dần ít một, ngậm trong miệng khoảng vài phút trước khi nuốt. Liên tục trong ngày. Dùng cho bệnh nhân viêm họng loét miệng.
Dưa hấu xào cà rốt: tây qua bì (lớp vỏ xanh) 300g, cà rốt 200g, gừng tươi 15g. Tây qua bì thái lát; cà rốt thái lát, gừng tươi đập giập, xào với dầu thực vật, thêm gia vị. Ăn thành bữa phụ hoặc trong bữa chính. Ngày 1 lần, đợt dùng 7 - 10 ngày. Dùng cho các bệnh nhân viêm xoang, tắc ngạt mũi có đờm vàng đục, có thể lẫn tia huyết.
Vỏ quả phơi khô, đốt thành than, tán bột ngậm chữa miệng lở loét, hôi.
Kiêng kỵ: Người tỳ vị hư hàn, có bệnh hàn thấp kiêng dùng.         

BS. Tiểu Lan